مدیریت تغذیه اسیدوز شکمبه تحت حاد در گاوهای شیری

مقدمه

حیوانات شیری پرتولید جهت تامین احتیاجات غذایی خود، به جیره‌های حاوی کنسانتره بالا نیاز دارند، مصرف این جیره‌ها به دلیل دارا بودن نشاسته زیاد خطر بروز اسیدوز شکمبه‌ای تحت حاد (SARA) را افزایش می‌دهند. SARA یک بیماری متابولیک متداول و پرهزینه در گاوهای شیری پرتولید است. در صورتی که میانگین pH شکمبه برای مدت بیش از ۳ ساعت در روز به کمتر از ۶/۵ برسد، اسیدوز تحت حاد رخ می دهد (Plaizieret و همکاران، 2008).

سبب شناسی SARA

مقدار بیش از حد کربوهیدرات‌های سریع التخمیر در جیره
مصرف بالای کنسانتره
تغییرات سریع در ترکیب جیره (افزایش مقدار کنسانتره)
کمبود فیبر موثر فیزیکی در جیره (peNDF)
سورتینگ خوراک
اشتباه در توزیع جیره

عواقب SARA

کاهش مصرف ماده خشک
کاهش هضم فیبر (۲۰-۲۵٪)
التهاب شکمبه
اسهال
کاهش بازده تولید
افت چربی شیر
لنگش
آبسه کبدی
افزایش دام های حذفی و کاهش عمر اقتصادی گاوها

خسارات اقتصادی

خسارات مالی اسیدوز مربوط به کاهش تولید شیر، کاهش بازده تولید شیر، حذف زودرس و افزایش تلفات در حیوانات شیرده می‌شود. بیپنت و همکاران (۲۰۱۶) کاهش تولید شیر به میزان ۳ کیلوگرم در روز به ازای هر گاو، کاهش تولید چربی شیر به مقدار ۳ گرم در هر کیلوگرم شیر و کاهش تولید پروتئین شیر به مقدار ۲/۱ گرم در هر کیلوگرم شیر را بر اثر اسیدوز تحت حاد گزارش کردند.

تشخیص

مشکلات تشخیص SARA به دلیل عدم وجود علائم خاص پاتوژنومیک، نوسانات روزانه در تخمیر شکمبه و مشکلات جمع آوری نمونه‌های مایع شکمبه برای اندازه‌گیری pH شکمبه است. با این حال، به نظر می‌رسد در شرایط فارم برخی از پارامترهای شهودی راهنمای خوبی باشند.

الگوی تغذیه:
تغییر در رفتار تغذیه، امتناع از خوردن به دلیل افت شدید pH شکمبه و افزایش اسمولاریته مایعات شکمبه مشاهده می‌گردد و زمان نشخوار نیز کاهش می یابد (به طور معمول ۴۰٪ گاوها در هر زمان باید در حال نشخوار باشند) (Maekawaet و همکاران، ۲۰۰۲).
مدفوع: در هنگام مواجهه با اسیدوز تحت حاد مدفوع گاوها درخشان، مایل به زرد با بوی ترش است، گاهی به صورت اسهال همراه با کف (حباب‌های گاز) دیده می‌شود و فیبر یا دانه هضم نشده بیش از حد طبیعی در مدفوع قابل مشاهده است (هال، ۲۰۰۲).
پارامترهای مایع شکمبه: در جمع آوری مایع شکمبه به روش رومینو-سنتسیز اگر pH ≤۵ باشد به‌عنوان SARA مثبت و pH ≥ ۵٫۸ به عنوان SARA منفی در نظر گرفته می‌شود (کلینت و همکاران ، ۲۰۰۹).
پارامترهای شیر: مطالعه صورت گرفته در یک فارم بزرگ در ایالت نیویورک نشان داد که SARA باعث کاهش تولید شیر به میزان ۷/۲ کیلوگرم در روز، چربی شیر به میزان 3 درصد و پروتئین شیر به میزان 12 درصد گردید (استن، ۱۹۹۹).
پارامترهای خونی: براون و همکاران (۲۰۰۰) کاهش pH خون، بیکربنات و نیز افزایش باز (اسیدوز متابولیک) و افزایش LPS (لیپوپلی ساکارید) را در خون در گوساله‌های پرورای گزارش کردند (Gozhoet و همکاران، 2007).
پارامترهای ادرار: ارزیابی دفع اسید- باز خالص کلیه (NABE) که با تیتراسیون ادرار تعیین می شود دقیق تر از تعیین pH است، زیرا اسیدوز باعث دفع بیشتر فسفات معدنی از طریق ادرار می‌شود (فسفات به عنوان بافر عمل می‌کند).

دستورالعمل تغذیه ای برای کاهش SARA

اصول اساسی پیشگیری از SARA در گله‌های شیری شامل محدود کردن مصرف کربوهیدرات‌های سریع التخمیر، تأمین بافر کافی در شکمبه و امکان سازگاری شکمبه با رژیم‌های پر غلات است (Krause، 2006).

محدود کردن مصرف کربوهیدراتهای سریع التخمیر: گاوها در هفته اول پس از زایمان بیش از ۳ تا ۵ کیلوگرم ماده خشک از طریق غلات دریافت نکنند، تغذیه غلات تدریجی به میزان ۱۱۰-۲۲۰ گرم در روز به ازا هر گاو افزایش یابد، تا در ۶-۸ هفته پس از زایمان به حداکثر برسد. انرژی خالص جیره را می‌توان با اطمینان تا ۱۰ درصد افزایش داد (Radostitset و همکاران، ۲۰۰۶). فرم فیزیکی غلات کمک مفیدی در ارزیابی خطر SARA در گله‌های شیری است. غلات آسیاب شده پودری، فلیک شده با بخار و اکسترود شده، نسبت به غلات فرآوری نشده یا بلغور شده به میزان بیشتر و سریعتر در شکمبه تخمیر می‌شوند. نشاسته گندم یا جو نسبت به نشاسته ذرت سریعتر و بیشتر تخمیر می‌شود و احتمال بروز اسیدوز تحت حاد را افزایش می‌دهد.
تأمین مقدار کافی بافر شکمبه: علوفه‌های درشت فیبر مؤثر بیشتری نسبت به علوفه‌های ریز آسیاب شده دارند که این علوفه‌های درشت تولید بزاق را تحریک می‌کنند. طول ذرات فیبر با سایز ۴ سانتی‌متر و بالاتر، حداقل ۷ درصد و حداکثر ۱۵ درصد در نظر گرفته می‌شود. ظرفیت بافری جیره به مقدار DCAD خوراک و علوفه بستگی دارد که این مقدار DCAD در اوایل شیردهی و در گاوهای اواسط شیردهی به ترتیب ۲۷۵+ تا ۴۰۰+ میلی‌اکی والان در کیلوگرم ماده خشک است. جیره نویسی با DCAD بالا نیاز به افزودن بافر را بیشتر می کند. علوفه یونجه نسبت به سیلو ذرت DCAD بالاتری دارد و کنسانتره معمولاً دارای DCAD پائین یا منفی هستند (adostitset و همکاران، 2006).
سازگاری: جهت سازگاری به جیره‌های با غلات زیاد، یک دوره ۳ تا ۵ هفته‌ای در نظر گرفته می‌شود. در نظر گرفتن دوره سازگاری برای سازگاری میکروبی (بخصوص باکتری‌های مصرف کننده لاکتات، این باکتری‌ها نسبت به باکتری های تولید کننده لاکتات رشد آهسته‌تری دارند) و طول پاپیلای شکمبه (پاپیلای بزرگتر جذب اسیدهای چرب فرار بیشتر داشته و در کنترل pH موثر است) اهمیت دارد (Radostitset و همکاران ، ۲۰۰۶).

برخی از اقدمات تغذیه ای بدون محدود کردن تغذیه غلات که در پیشگیری از SARA موثرند، در زیر خلاصه شده است.

افزایش مصرف کنندگان لاکتات شکمبه: افزوودن سویه‌های خاص مخمر در جیره‌ها می‌تواند مصرف لاکتات را در شکمبه افزایش دهد (Krause، ۲۰۰۶).
آماده سازی میکروب‌ها برای مقابله با لاکتات: اضافه کردن لاکتات به جیره یا استفاده از مواد خوراکی حاوی لاکتات می‌تواند توانایی شکمبه در سازگاری با افزایش ناگهانی تولید لاکتات را بهبود بخشد (Oetzelet و همکاران، 2007).
افزودن یونوفرها: تغذیه یونوفرها به دلیل مهار باکتری‌های تولید کننده لاکتات، تولید لاکتات شکمبه را کاهش می دهد و رقابت بین مصرف کنندگان لاکتات را افزایش می‌دهد (Oetzelet و همکاران، 2007). استفاده از موننسین در گاوداری‌های شیری ایالات متحده تأیید شده است.

نتیجه گیری

اسیدوز تحت حاد یکی از مهمترین بیماری‌های متابولیک در گاوداری‌های شیری است که باعث اختلال در عملکرد، سلامتی گاو و رفاه حیوانات می‌شود. کمبود ظرفیت بافری جیره را می‎‌توان با افزودن یک بافر مناسب برطرف کرد. مصرف بافر می‌تواند باعث افزایش مصرف ماده خشک، تولید شیر و درصد چربی شیر شود. افزودن مستقیم باکتری‌ها مانند انترکوکوس فاسیوم (Enterococcus faecium) و مخمر ساکارومایسیس سروزیه (Saccharomyces cerevisiae) می تواند هضم را بهبود بخشد و مقدار اسیدیته شکمبه را کاهش دهد. افزودن یونوفورها با مهار باکتری‌های تولید کننده لاکتات و افزایش رقابت بین استفاده کنندگان لاکتات، باعث کاهش تولید لاکتات شکمبه می‌شوند.